ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΦΑΝΕΡΩΜΕΝΗΣ ΓΟΥΡΝΙΩΝ ΙΕΡΑΠΕΤΡΑΣ
Ίδρυση, Θέση και Αρχιτεκτονική Περιγραφή της Μονής
Άπό τή Μονή φαίνεται να έκτείνεται σε πανοραμική άποψη ή πόλη τού Άγίου Νικολάου καί ο όμορφος κόλπος τού Μεραμβέλλου μέ τίς γραφικές άκτές καί τά νησάκια του.
Γιά τό άκριβές έτος οικοδόμησης τής Μονής δέν ύπάρχει καμμιά κτητορική ή άλλη έπιγραφή, Διατηρούνται μόνο νεώτερες έπιγραφές πού άναφέρονται σέ οίκοδομικές έργασίες πού έγιναν τόν 19ο αίώνα, άν καί το σημερινό κτιριακό συγκρότημα, σύμφωνα μέ την άρχιτεκτονική του άποτελεί μάλλον κτίσμα τοϋ 16ου αι. εποχή τών συχνών ληστρικών έπιδρομών τών Τούρκων στά βόρεια παράλια τής Μεγαλονήσου.
Τό άκριβές έτος ίδρυσης τής Μονής δέν είναι γνωστό. Σύμφωνα, όμως, μέ όλες τίς ιστορικές πηγές καί τίς χρονολογικές ενδείξεις τό Μοναστήρι πιθανόν ίδρύθηκε κατά τή νεοβυζαντινή περίοδο (961-1204), νωρίτερα δηλ. άπό τήν κατάληψη τής Κρήτης άπό τούς Ενετούς τό έτος 1211.
Τό Καθολικό τής Μονής έχει κτιστεί μέσα σε κοίλωμα ύπερκείμενου μεγάλου βράχου, σέ μιά σπηλιά, είναι κατάγραφο καί είναι άφιερωμένο στήν Κοίμηση τής Θεοτόκου καί τή Ζωοδόχο Πηγή.
Τό ίερό κοινωνεί μέ άλλο σπήλαιο. Έκεί συγκεντρώνεται απο τριχοειδεϊς επιφάνειες νερό, το οποίο λαμβάνουν οί πιστοί ώς άγιασμό. Σύμφωνα μέ τήν παράδοση μέσα στό σπηλαιώδη ναό του Καθολικού τής Μονής φανερώθηκε η εικόνα της Θεοτόκου σέ κάποιο βοσκό γι αύτό καί τό Μοναστήρι όνομάσθηκε Παναγία Φανερωμένη.
Συγκεκριμένα, αύτός ό βοσκός έχανε καθημερινά τόν όδηγό (τόν μπροστάρη) τού κοπαδιού του κατά τις ώρες τού μεσημεριού. Μιά μέρα άποφάσισε νά άφήσει τό κοπάδι καί νά παρατηρήσει τον κριό, ό όποίος πήγε σέ άπόρρωγο βράχο άπό τον όποίο έρρεε λίγο νερό καί έπινε. Πλησίασε καί βρήκε έκεϊ τήν εικόνα τής Θεοτόκου. "Οταν, όμως, τήν πήρε μαζί του καί τήν έβαλε στό σακίδιο του μέ σκοπό νά τή φέρει στή στάνη, ή είκόνα έξαφανίστηκε.
Τήν έπόμενη μέρα ό βοσκός ήλθε πάλι στό ίδιο μέρος καί βρήκε την εικόνα . Αυτό επαναλήφθηκε άρκετές φορές, μέχρι που ο βοσκός βεβαιώθηκε ότι ή εικόνα έπέστρεφε πάντα σημείο πού βρέθηκε, γι' αύτό καί την άφησε στή θέση της, όπου σιγά-σιγά κτίστηκε ή Μονή. 'H ίδια ή εικόνα κατά περιόδους, ιδιαίτερα τόν δεκαπενταύγουστο και κατά τίς άλλες θεομητορικές έορτές, έπανεμφανιζεται στούς πιστούς και κατά μυστηριώδη τρόπο πάλι χάνεται.
"Ομως, πέρα άπό ίερό προσκύνημα καί θρησκευτικό καύχημα όλόκληρης τής Άνατολικής Κρήτης, άποτελεί καί ένα ίστορικό μοναστήρι, όπου κατέφευγαν γιά προστασία καί ένδυνάμωση οί Κρήτες έπαναστάτες στά δύσκολα χρόνια τής ένετικής και τουρκικής ύποδούλωσης.
Τόν άμυντικό χαρακτήρα Μοναστηριού άποδεικνύουν περίτρανα ή όχυρή θέση και ή φρουριακή μορφή του. Μάλιστα, διασώζονται άκόμη έπάλξεις καί πολεμίστρες στούς χώρους τού φρουριακοϋ συγκροτήματος τής Μονής, όπως καί στά περισσότερα μοναστήρια πού κτίστηκαν τήν ίδια περίοδοι
Η συνέλευση του 1293
Άπό τίς άρχές, τουλάχιστον, του 13ου αι. ή Μονή άπετέλεσε τό εύλαβικό προσκύνημα θαυματουργό καταφύγιο καί τήν προστασία τών κυνηγημένων Χριστιανών τής περιφέρειας καί όλόκληρης τής Κρήτης. Ήταν άπόμερος μυστικός τόπος τών έπαναστατικών συνελεύσεων, στίς όποίες παρακάθεται καί παρεδρεύει ή άόρατος παρουσία τής Κυρίας Θεοτόκου Φανερωμένης.
Σύμφωνα μέ τό ίστορικό πού περιγράφει ό Β. Ψιλλάκης στήν ίστορία του, μετά πού ό νικητής Γενουάτης Πισκατόρε τό 1204 κατέκτησε τήν Κρήτη καί τήν πούλησε στούς Ένετούς τό 1211, οί Κρητικοί συσπειρώθηκαν γύρω άπό τόν Άλέξιο Καλλέργη καί τό έτος 1282 έπαναστάτησαν έναντίον τών Ένετών,
Καί ένώ όλα έδειχναν ότι οί έπαναστάτες θά έπικρατούσαν τών κατακτητών, οί Γενουάτες πρότειναν στον Καλλέργη σημαντική βοήθεια μέσω τοϋ ναυάρχου Δόρια, χωρίς νά άπαιτούν κανένα αντάλλαγμα, Ό Άλέξιος όμως άρνήθηκε, καί δημιουργήθηκε σάλος στούς έπαναστάτες , άρχηγούς καί χαλαρώθηκε σοβαρά ή ενότητα που επιβαλόταν λόγω τών περιστάσεων. Δημιουργήθηκαν φατρίες καί οί μισοί υποστήριζαν τήν ύποταγή στούς Γενουάτες και οι άλλοι μισοί συμφωνούσαν μέ τόν Καλλέργη, ένώ μερικοί ύπαρχηγοί άρχιζαν νά άποχωρούν άπό το σώμα του.
Μέσα σ' αύτήν τήν άτμόσφαιρα ο ηγούμενος τής Μονής Φανερωμένης καλεσε όλους τούς διϊστάμενους οπλαρχηγούς την Κυριακή τών Βαΐων τού 1293 στόν Ναό της Μονής. Άφού μετάλαβαν τά Άχραντα μυστήρια τούς έκλεισε στήν Έκκλησία καί τήν μετέτρεψε σέ κοινοβούλιο ύπό τήν προεδρία του. Υπήρξαν έντονες διενέξεις καί διαπληκτισμοί καί ό έξεγειρόμενος όχλος είσήλθε στήν έκκλησία κρατώντας τη σημαία του αυτοκράτορα του Βυζαντιου Ανδρόνικου Παλαιολογου. Οι άρχηγοί έφυγαν καί έμειναν μόνο έπτά άπό τά άγροτικά διαμερίσματα. Σέ λίγο βγήκαν άπό τόν ναό άδοντες μετά βαΐων καί κλάδων τά νικητήρια, όρκίστηκαν πίστη καί ύποταγή στόν Άνδρόνικο καί τόν έπευφημούσαν. Ο Ήγούμενος εύλόγησε τή σημαία καί τήν τοποθέτησαν δίπλα στόν Έσταυρωμένο.
Τό χρονικό αύτό άσχετα άπό τό άποτέλεσμα Τής Συνάξεως (οί έπαναστάστες, δυστυχώς, διασπάστηκαν σε πέντε διαφορετικά κόμματα) μαρτυρεί πώς η Μονή είναι ή άρχαιότερη τής Άνατολικής Κρήτης καί διαδράματιζε συντονιστικό ρόλο σέ κρίσιμες περιστάσεις γιά τό έθνος.
Συγκεκριμένα, αύτός ό βοσκός έχανε καθημερινά τόν όδηγό (τόν μπροστάρη) τού κοπαδιού του κατά τις ώρες τού μεσημεριού. Μιά μέρα άποφάσισε νά άφήσει τό κοπάδι καί νά παρατηρήσει τον κριό, ό όποίος πήγε σέ άπόρρωγο βράχο άπό τον όποίο έρρεε λίγο νερό καί έπινε. Πλησίασε καί βρήκε έκεϊ τήν εικόνα τής Θεοτόκου. "Οταν, όμως, τήν πήρε μαζί του καί τήν έβαλε στό σακίδιο του μέ σκοπό νά τή φέρει στή στάνη, ή είκόνα έξαφανίστηκε.
Τήν έπόμενη μέρα ό βοσκός ήλθε πάλι στό ίδιο μέρος καί βρήκε την εικόνα . Αυτό επαναλήφθηκε άρκετές φορές, μέχρι που ο βοσκός βεβαιώθηκε ότι ή εικόνα έπέστρεφε πάντα σημείο πού βρέθηκε, γι' αύτό καί την άφησε στή θέση της, όπου σιγά-σιγά κτίστηκε ή Μονή. 'H ίδια ή εικόνα κατά περιόδους, ιδιαίτερα τόν δεκαπενταύγουστο και κατά τίς άλλες θεομητορικές έορτές, έπανεμφανιζεται στούς πιστούς και κατά μυστηριώδη τρόπο πάλι χάνεται.
"Ομως, πέρα άπό ίερό προσκύνημα καί θρησκευτικό καύχημα όλόκληρης τής Άνατολικής Κρήτης, άποτελεί καί ένα ίστορικό μοναστήρι, όπου κατέφευγαν γιά προστασία καί ένδυνάμωση οί Κρήτες έπαναστάτες στά δύσκολα χρόνια τής ένετικής και τουρκικής ύποδούλωσης.
Τόν άμυντικό χαρακτήρα Μοναστηριού άποδεικνύουν περίτρανα ή όχυρή θέση και ή φρουριακή μορφή του. Μάλιστα, διασώζονται άκόμη έπάλξεις καί πολεμίστρες στούς χώρους τού φρουριακοϋ συγκροτήματος τής Μονής, όπως καί στά περισσότερα μοναστήρια πού κτίστηκαν τήν ίδια περίοδοι
Η συνέλευση του 1293
Άπό τίς άρχές, τουλάχιστον, του 13ου αι. ή Μονή άπετέλεσε τό εύλαβικό προσκύνημα θαυματουργό καταφύγιο καί τήν προστασία τών κυνηγημένων Χριστιανών τής περιφέρειας καί όλόκληρης τής Κρήτης. Ήταν άπόμερος μυστικός τόπος τών έπαναστατικών συνελεύσεων, στίς όποίες παρακάθεται καί παρεδρεύει ή άόρατος παρουσία τής Κυρίας Θεοτόκου Φανερωμένης.
Σύμφωνα μέ τό ίστορικό πού περιγράφει ό Β. Ψιλλάκης στήν ίστορία του, μετά πού ό νικητής Γενουάτης Πισκατόρε τό 1204 κατέκτησε τήν Κρήτη καί τήν πούλησε στούς Ένετούς τό 1211, οί Κρητικοί συσπειρώθηκαν γύρω άπό τόν Άλέξιο Καλλέργη καί τό έτος 1282 έπαναστάτησαν έναντίον τών Ένετών,
Καί ένώ όλα έδειχναν ότι οί έπαναστάτες θά έπικρατούσαν τών κατακτητών, οί Γενουάτες πρότειναν στον Καλλέργη σημαντική βοήθεια μέσω τοϋ ναυάρχου Δόρια, χωρίς νά άπαιτούν κανένα αντάλλαγμα, Ό Άλέξιος όμως άρνήθηκε, καί δημιουργήθηκε σάλος στούς έπαναστάτες , άρχηγούς καί χαλαρώθηκε σοβαρά ή ενότητα που επιβαλόταν λόγω τών περιστάσεων. Δημιουργήθηκαν φατρίες καί οί μισοί υποστήριζαν τήν ύποταγή στούς Γενουάτες και οι άλλοι μισοί συμφωνούσαν μέ τόν Καλλέργη, ένώ μερικοί ύπαρχηγοί άρχιζαν νά άποχωρούν άπό το σώμα του.
Μέσα σ' αύτήν τήν άτμόσφαιρα ο ηγούμενος τής Μονής Φανερωμένης καλεσε όλους τούς διϊστάμενους οπλαρχηγούς την Κυριακή τών Βαΐων τού 1293 στόν Ναό της Μονής. Άφού μετάλαβαν τά Άχραντα μυστήρια τούς έκλεισε στήν Έκκλησία καί τήν μετέτρεψε σέ κοινοβούλιο ύπό τήν προεδρία του. Υπήρξαν έντονες διενέξεις καί διαπληκτισμοί καί ό έξεγειρόμενος όχλος είσήλθε στήν έκκλησία κρατώντας τη σημαία του αυτοκράτορα του Βυζαντιου Ανδρόνικου Παλαιολογου. Οι άρχηγοί έφυγαν καί έμειναν μόνο έπτά άπό τά άγροτικά διαμερίσματα. Σέ λίγο βγήκαν άπό τόν ναό άδοντες μετά βαΐων καί κλάδων τά νικητήρια, όρκίστηκαν πίστη καί ύποταγή στόν Άνδρόνικο καί τόν έπευφημούσαν. Ο Ήγούμενος εύλόγησε τή σημαία καί τήν τοποθέτησαν δίπλα στόν Έσταυρωμένο.
Τό χρονικό αύτό άσχετα άπό τό άποτέλεσμα Τής Συνάξεως (οί έπαναστάστες, δυστυχώς, διασπάστηκαν σε πέντε διαφορετικά κόμματα) μαρτυρεί πώς η Μονή είναι ή άρχαιότερη τής Άνατολικής Κρήτης καί διαδράματιζε συντονιστικό ρόλο σέ κρίσιμες περιστάσεις γιά τό έθνος.
Το σπήλαιο όπου σύμφωνα με την παράδοση φανερώθιηκε η εικόνα της Παναγίας |
Περίοδος Τουρκοκρατίας
Η Μονή λόγω τής στρατηγικής θέσεώς της σέ δυσπρόσιτη πλαγιά κ σέ σημείο πού δεσπόζει, άποτέλεσε τό φρούριο καί τήν άφετηρία τών άγωνιστών Χριστιανών Επαναστατών τής έπαρχίας κατά τού μακρόχρονου Τουρκικού ζυγού. Συνδέθηκε άμεσα μέ τούς σκληρούς καί δύσκολους άπελευθερωτικούς άγώνες καί ύπήρξε τό κρυσφύγετο καί τό όρμητήριο τών άρχηγών άγωνιστών καί ό χώρος των συνεδριάσεών τους, στόν όποίο έλήφθησαν ιστορικής σημασίας άποφάσεις.
Ένδεικτικό τού άμυντικού χαρακτήρα ή όπή πάνω άπό τό άνώθυρο τής κεντρικής εισόδου, γνωστή ώς «ζεματίστρα», άπό τήν όποία έκτοξευόταν καυτό λάδι στούς έχθρούς πού προσπαθούσαν νά παραβιάσουν τόν χώρο τής Μονής. "Οταν ή Μονή ήταν περικυκλωμένη άπό τούς κατακτητές, τό μικρό σπήλαιο νοτιοδυτικά τού σπηλαιώδους ναού τής Μεταμορφώσεως τού Σωτήρος, πού είναι τό νεκροταφείο τής Μονής καί συνέδεε τό Μοναστήρι μέ τό κοιμητήριο, χρησιμοπιούνταν γιά τόν άνεφοδιασμό καί τίς εξόδους των άγωνιστών.
Ένδεικτικό τού άμυντικού χαρακτήρα ή όπή πάνω άπό τό άνώθυρο τής κεντρικής εισόδου, γνωστή ώς «ζεματίστρα», άπό τήν όποία έκτοξευόταν καυτό λάδι στούς έχθρούς πού προσπαθούσαν νά παραβιάσουν τόν χώρο τής Μονής. "Οταν ή Μονή ήταν περικυκλωμένη άπό τούς κατακτητές, τό μικρό σπήλαιο νοτιοδυτικά τού σπηλαιώδους ναού τής Μεταμορφώσεως τού Σωτήρος, πού είναι τό νεκροταφείο τής Μονής καί συνέδεε τό Μοναστήρι μέ τό κοιμητήριο, χρησιμοπιούνταν γιά τόν άνεφοδιασμό καί τίς εξόδους των άγωνιστών.
"Η Ζωοδόχος Πηγή" εικόνα του τέμπλου, έργο Ιωάννου Νικολαϊδη, 1843 |
Η έθνική προσφορά της Μονής Φανερωμένης ή «Γουρνιώτισσας» ύπήρξε τεράστια στα δύσκολα χρόνια τής τουρκοκρατίας και λειτούργησε ώς προμαχώνας γιά τούς άγωνιστές τών κρητικών έπαναστάσεων. Μάλιστα, ενίσχυε καί οίκονομικά τίς διάφορες έπαναστάσεις κατά τών Τούρκων, όπως άλλωστε όλες οι Μονές τής Κρήτης. Πολλοί χριστιανοί πού πίστευαν στήν έλληνική έπανάσταση καί είχαν δεί όλοφάνερη τή βοήθεια καί προστασία της Παναγίας όπως καί ό γνωστός οπλαρχηγός τού Κάτω Χωριού Ιεράπετρας Φραγκιός Τσαντηράκης ή Παπαδάκης πού πολλές φορές είχε ζητήσει άσυλο στό Μοναστήρι τής Φανερωμένης άφιέρωναν κυρίως κτήματα στή Μονή σε μιά προσπάθεια νά ένδυναμώσουν οίκονομικα τόν άγώνα γιά τήν έλευθερία. Η άφανής άλλα άγαστή συνεργασία Μοναστηριού καί επαναστατών καταμαρτυρείται καί άπό τήν έπιστολή τού Ήγούμενου Νεόφυτου τό 1878 πρός τόν όπλαρχηγό Έμμανουήλ Λακέρδα άπό τήν Άνατολή, μέ τήν όποία ζητούσε τήν προστασία τής Μονής Φανερωμένης άπό τίς βιαιορπαγίες καί τίς λεηλασίες τών Τούρκων. Έξάλλου, τό ταμείο τής Μονής συνεισέφερε πάντοτε μέ άξιοσέβαστα ποσά ύπέρ κοινωφελών σκοπών, όπως γιά τήν παιδεία καί την συντήρηση διαφόρων καταστημάτων.
Εσωτερική άποψη |
Το έτος 1839 πού άνέλαβε Ηούμενος Χατζη Γεράσιμος ή Μονή άνακαινίζεται καί αρχίζει να όργανώνεται καί νά γίνεται περισσότερο γνωστή. Ό δραστήριος Γεράσιμος διαμορφώνει τή σπηλαιώδη Έκκλησία στή μορφή που είναι σήμερα καί τήν έξοπλίζει μέ τέμπλα εικόνες. Προεσελκύει έπισκέπτες στή Μονή οι όποίοι άφιερώνουν διάφορα τιμαλφή άντικείμενα καί κτήματα, αγοράζει κτήματα καί θέτει τίς βάσεις γιά τήν οίκονομική της άνάπτυξη.
Το κρυφό Σχολειό τής Ι. Μονής καί ή ήρωίδα Ροδάνθη Κριτσωτοπούλα
Οί μοναχοί τής Ί. Μονής Φανερωμένης δίδασκαν άνάγνωση καί γραφή όχι μόνο στούς νέους πού είχαν βρεί καταφύγιο στό Μοναστήρι άλλά καί στά παιδιά τών γύρω χωριών. Παρότι ό τούρκος κατακτητής είχε άπαγορεύσει τή λειτουργία σχολείων, έλπίζοντας ότι μ αύτό τόν τρόπο θά έσβηνε ή φλόγα τής έπανα, στάσεως, στήν Ιερά Μονή Φανερωμένης λειτούργησε τό πρώτο κρυφό σχολειό τής Κρήτης, Σ' αύτό ό παπα-δάσκαλος, κατά τούς ζοφερούς χρόνους τής τουρκοκρατίας, ύπεδαύλισε στίς ψυχές τών έλληνοπαίδων τήν φλόγα τής πίστεως πρός τή θρησκεία καί τήν πατρίδα, γιγάντωσε τόν πόθο τής έλευθερίας καί χαλύβδωσε τήν άπόφαση τοϋ άγώνα γιά τήν έθνική άντίσταση.
Στό Μοναστήρι τής Φανερωμένης, κάτω άπό τό μελιχρό φώς τού λυχναριού ή τού κανδηλιού, τά χριστιανόπουλα μάθαιναν μαζί μέ τά έκκλησιαστικά γράμματα καί γιά τόν Μέγα Άλέξανδρο, τόν μαρμαρωμένο βασιλιά καί γιάτήν άρχαία δόξα τού έλληνισμοϋ. Σ' αύτό τό εργαστήρι τής πίστεως καί τού πατριωτισμού μάθαιναν έκτός άπό τά κολυβογράμματα, τόν τρόπο έκεϊνο πού θά τούς βοηθούσε νά άγιάσουν τίς σκέψεις καί τά αίσθήματα, τόν έσωτερικό τους χαρακτήρα καί τό μέσο πού θά τούς όδηγούσε άποτελεσματικά στήν άποτίναξη τού τουρκικού ζυγού καί στήν άναγέννηση τού έθνους μας. Έκεί τονώνονταν ή έθνική συνείδηση καί ή πίστη πρός τόν Θεό, ένισχύονταν καί άναπτερώνονταν ή άγωνιστική διάθεση τών σκλαβωμένων κρητικών καί αύξανε ό πόθος τους γιά τήν έλευθερία τού έθνους.
Η αίθουσα, στήν όποία λειτουργούσε τό Κρυφό Σχολειό, βρίσκεται νοτιοδυτικά τής Μονής καί δεξιά τής κεντρικής είσόδου καί τού περιβόλου της. Πρόκειται γιά μιά αίθουσα μέ μεγάλο όντά ένσωματωμένη στό συνολικό κτηριακό συγκρότημα τής Μονής, μέ μικρά πολεμιστοειδή παράθυρα, όπως άπαιτούσαν οί συνθήκες τής έποχής πού κτίστηκε.
το κρυφό σχολειό |
Στό σχολειό αύτό φοίτησε καί ή θρυλική Ροδάνθη, ή κόρη τού πρωτόπαππα τής Κριτσάς, πού έγινε άργότερα τό «πρωτοπαλήκαρο» τού όπλαρχηγού Καζανομανώλη, Σέ ήλικία μόλις πέντε έτών όδηγήθηκε άπό τόν πατέρα της κρυφά στήν Ί. Μονή Φανερωμένης, όπου, κάτω άπό τό λιγοστό φώς πού άνάδιδε ή φλόγα τού ταπεινού κανδηλιού όλοκληρώθηκε ή «έν παιδεία καί νουθεσία Κυρίου» άνατροφή πού τής έδωσαν οί εύσεβεϊς γονεϊς της καί άφιερώθηκε ολοκληρωτικά στά αιώνια ιδανικά τής ορθόδοξης πίστης καί τής πατρίδας. ΊΗ θαυμασια αύτή καί εμπνευσμένη Κρητικοπούλα, εγχε σχολείο εύσεβείας καί πατριωτισμού τή Μονή τής Παναγίας Φανερωμένης, μέ τη βοηθεια καί προστασία τής όποίας πραγματοποιούσε αμίμητες πράξεις ύπέροχου ήρωισμού καί αύτοθυσίας, κατορθώματα, πού άναπτερωναν τό ήθικό τών σκλάβων καί προκαλούσαν τόν φόβο καί τό δέος στούς τούρκους κατακτητές.
Η ήρωΐδα αύτή, άφού έφόνευσε τόν Χουρσίτ Άγά στό χωριό Χουμεριάκο, γιατί έπιβουλεύτηκε τήν τιμή της, μεταμφιεσμένη σέ άνδρα καί μέ τό ψευδώνυμο «Σπανομανώλης» κατατάχτηκε στό σώμα τού Καπετάν Καζάντι καί ύπήρξε σκληρός τιμωρός τών Τούρκων τής περιοχής. Τελικά έπεσε μαχόμενη στή μάχη τής Κοντάρατος τό 1823.
Οί άφιερωσεις στη Μονή καί ή νεώτερη περίοδος
Στά έγγραφα πού σχετίζονται μέ τήν περιουσιακή κατάσταση τής Μονής (άφιερωτήρια, πωλητήρια καί φεργάτια) καταμαρτυρείται ή ζωντανή εύσέβεια τών προγόνων μας, όχι μόνο τών γύρω χωριών άλλά καί τών κατοίκων έκτός τής έπαρχίας Ίεράπετρας, πού έκδηλωνόταν σέ έργα εύσεβοϋς διάθεσης. Παράλληλα, ή Μονή διεδραμάτισε καί ρόλο προστατευτικό γιά τίς ίδιοκτησίες πολλών χριστιανών, πού
άφιέρωναν όλη τήν περιουσία τους ή μέρος αύτής στό μοναστήρι, προκειμένου νά τίς σώσουν άπό τήν τουρκική καταδυνάστευση . Καί ύπήρξε συγκινητική ή άφιέρωση πρός τή Μονή γιά μνημόσυνο καί συγχώρηοη τών τεθνηκότων γονέων. Γιατί οί Τούρκοι εύρισκαν διάφορες αίτίες γιά νά στερήσουν τον ραγιά άπό τά κτήματά του, έκτός έάν άφιερώνονταν σέ εύαγές ίδρυμα, έγίνονταν δηλαδί «Βακουφικά» όπότε διασώζονταν.
Άπό αύτές τίς δωρεές τών χριστιανών ή Μονή είχε άποκτήσει μεγάλη άγροτική περιουσία τήν περίοδο τής τουρκοκρατίας και είχε μετόχια τίς Ί. Μονές Άρμού Έξακουστής, και Καρυδιανής Ίεράπετρας. Μάλιστα, ή μεγάλη περιουσία της ύπήρξε ή αίτία σφοδρής άντιδικίας μέ τούς Τούρκους άγάδες τής Ιεράπετρας Τσαγκαλήδες, πού είχαν γειτονικές περιουσίες καί προσπαθούσαν νά άρπάξουν τίς συνορεύουσες εκτάσεις τής Μονής, πού άναγκάστηκε νά άποδυθεί σέ δικαστικούς άγώνες γιά vα περισώσει τίς ίδιοκτησίες της.
Κατά τήν άπογραφή τού 1893 ή Μονή είχε στήν κατοχή της τήν περιοχή πού εκτεινόταν μέχρι τή θάλασσα (περίπου δέκα χιλιάδες στρέμματα), τέσσερα μετόχια (Πυροβόλους, Άσσαρη, Άχλάδα, Βρυγιωμένου) καί διάσπαρτα κτήματα πού βρίσκονταν σέ 239 διαφορετικές τοποθεσίες τών επαρχιών Ίεράπετρας, Μεραμβέλλου καί Σητείας. "Ομως, τό Ταμείο Έφέδρων Κρήτης, μέ βάση τό Νόμο 3345 τής 22ας Ίουνίου 1925, έλαβε 3/5 τής περιουσίας τής Μονής γιά τήν ένίσχυση, καί άποκατάσταση τών ταλαιπωρημένω οίκογενειών τών έφέδρων πολεμιστών Μικρασιατικής έκστρατείας, ένώ άρκετά κτήματα έκποίησε καί ό Όργανισμός Διαχειρίσεως Μοναστηριακής Περιουσίας (Ο.Δ.Μ.Π.) Νομού
Λασιθίου.
Φορητή εικόνα της Θεοτόκου |
Το 1881 η Μονή είχε 7 Μοναχούς ενώ το 1901 αφού κρίθηκαν διαλυτέες οί υπόλοιπες Μονές της Ιεράπεττας (Εξακουστή και Καρυδιανή) Ν Ιονες τής Ιεράπετρας , άριθμούσε 19 Μοναχούς. Ό καταστατικος νόμος 276 τού 1900 τής Όρθοδόξου Εκκλησίας έκήρυξε τήν Μονή Φανερωμένης διαλυτή. Μέ τό νόμο 553 τού 1903 άνασυστάθηκε ή Μονή, ένώ μέ νέο διάταγμα τής 8ης Ίουλίου 1930 η Μονή εκρίθη διαλυτέα . Μέ νόμο τής 24ης Όκτωβρίου 1935 διετηρείτο καί τέλος μέ τό νόμο 4149/1961 «Περί Καταστατικού Χάρτου τής έν Κρήτη Όρθοδόξου εκκλησίας ή Μονή έκρίθη διατηρητέα καί έν ένεργεία συνεχίζοντας έτσι μέχρι σήμερα νά γράφει τήν ίστορία της πιστή στή βαρειά καί μακραίωνη παραδοσή της.
Κατά τήν Γερμανοϊταλική κατοχή εύρισκαν καταφύγιο καί είχαν ώς όρμητήριό τους τή Μονή , πολλοί διωκόμενοι καί άντιστασιακοί πατριώτες. Οί πατέρες καί οί βοσκοί τής Φανερωμενης έκρυβαν στά σπήλαια τής γύρω περιοχής τούς άντρες τών συμμαχικών στρατευμάτων, τούς παρείχαν άσυλο καί τούς βοηθούσαν να διαφύγουν στην Αίγυπτο.
Η είσοδος της Μονής |
Σήμερα έγκαταβιούν στή Μονή δύο μοναχοί, οί όποϊοι μέ τίς σοφές ύποδείξεις καί τήν άμέριστη φροντίδα καί πατρική στοργή τού Σεβ. Μητροπολίτου Ίεραπύτνης καί Σητείας διατηρούν την πλούσια και βαρειά παράδοση πού κληρονόμησαν, έπιτελώντας καθημερινά τή θεία λατρεία μέ τό βυζαντινό τυπικό. Όραμα ζωής είναι ή έξ όλοκλήρου άνακαίνιση καί άναπαλαίωση τής ίστορικής αύτής Μονής, χωρίς νά άλλοιωωθεϊ ό άρχιτεκτονικός χαραχτήρας καί η μορφή της.
Η Πανήγυρη της 15ης Αυγούστου
Η Ιστορική Μονή Φανερωμένης πανηγυρίζει τήν εορτή τής Κοιμήσεως τής Θεοτόκου 15 Αύγούστου. Πλήθος πιστών κατακλύζει κατ έτος τήν Μονή κυρίως τήν κυριώνυμο ήμέρα τής έορτής. Η Παναγία ή Φανερωμένη είναι θαυματουργός γι' αύτό καί είναι πασίγνωστη όλόκληρη τήν Κρήτη, ίδιαίτερα όμως στό Νομό Λασιθίου καί στίς επαρχίες Πεδιάδος και Βιάννου τοϋ Ν. Ήρακλείου.
"Ετσι, τόν Αύγουστο, πού είναι ό μήνας τής Παναγίας καί άφιερωμένος σ' Αύτήν, τό Μοναστήρι άποτελεϊ ένα άπό τά μεγαλύτερα προσκυνήματα τής Άνατολικής Κρήτης. Καθημερινά συρρέει πλήθος ταλαιπωρημένων καί καταπονημένων άνθρώπων άπό τίς δοκιμασίες καί τίς περιστάσεις τής ζωής γιά νά καταθέσουν μπροστά στη θαυματουργό εικόνα Της τα εσωτερικά τους προβλήματα. Πολλοί ασθενείς ζητούν να ιαθούν . Άλλοι ανεβαίνουν με τα πόδια για να εκπληρώσουν κάποιο τάμα τους . Μανάδες μαυροντυμένες και ξυπόλυτες σηκώνουν τα μωρά τους και τα προσφέρουν στήν Μητέρα όλου τού κόσμου. Άλλοι γιά νά παρακαλέσουν μέ δάκρυα στά μάτια νά μεσιτεύσει ή Δέσποινα τού κόσμου καί νά εκπλήρωθεί κάποια έπιθυμία τους. Πολλοί γιά νά ευχαριστήσουν καί νά δοξολογήσουν τήν Βασίλισσα καί Κυρία τού παντός γιά τίς εύεργεσίες Της ψάλλοντας: «ουδείς προστρέχων έπί σοί, κατησχυμένος άπό σού έκπορεύεται άγνή παρθένε Θεοτόκε... "....
φορητή εικόνα της Θεοτόκου |
πηγή: εγκόλπιο ημερολόγιο 2003 Ι.Μητρόπολης Ιεραπύτνης & Σητείας
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου
Ευχαριστώ για την επίσκεψη! Παρακαλώ σχολιάστε μόνο για να προσθέσετε επιπλέον πληροφορίες για το θέμα.