Το γράμμα Άλφα

για μεγέθυνση ροδάκι να ανοίξει με φακό

Το γράμμα Άλφα

Α. Η αποτύπωση του κυριότερου φθόγγου του ανθρώπου, το πρώτο γράμμα όλων των ευρωπαϊκών (αλλά και πολλών άλλων) αλφαβήτων.

Στην ελληνική γλώσσα όλες οι λέξεις που αποδίδουν βασικές έννοιες και λειτουργίες αρχίζουν από a ή περιέχουν α, π.χ. αέρας, άντρας, άνθρωπος, νάμα κ.λ.π.

1. Προέλευση. 

Σήμερα γνωρίζουμε ότι το ελληνικό γράμμα Α (όπως και όλα τα γράμματα του ελληνικού αλφαβήτου) προήλθε από το φοινικικό αλφάβητο, γι' αυτό και ο Ηρόδοτος ονομάζει τα γράμματα του ελληνικού αλφαβήτου φοινίκεια. Ο ίδιος επίσης λαθεμένα αναφέρει ότι πρίν οι Ελληνες πάρουν το φοινικικό αλφάβητο (τέλη 9ου αρχές '8ου αι.) δεν ήξεραν να χρησιμοποιούν γράμματα. Όπως όμως αποδείχτηκε, ύοτερα από τις ανακαλύψεις πού έγιναν στην Κρήτη (ανασκαφές του 1900), οι κάτοικοί της χχρησιμοποιούσαν ένα σύστημα εικονογραφικής γραφής, που πήραν οι Φοίνικες ως βάση γιά την κατασκευή του δικού τους γραφικού συστήματος.

Τη θεωρία αυτή επαληθεύει το γεγονός ότι το γράμμα Α προέρχεται από την αποτύπωση μιάς εικονικής παράστασης των Ιερογλυφικών και συγκεκριμένα από τη γραμμική παράσταση του κεφαλιού της αγελάδας. Το όνομά του, «άλεφ», στα φοινικικά σημαίνει αγελάδα, ενώ στά ελληνικά δέν υπάρχει ερμηνεία. Απ' αυτό είμαστε αναγκασμένοι νά υποθέσουμε ότι οι Φοίνικες είχαν κάποιο παλαιότερο εικονογραφικό αλφάβητο. Αυτό όμως δεν αποδείχτηκε, ενώ αντίθετα στην Κρήτη το 1900, κι αργότερα στην Πελοπόννησο, στη Βοιωτία, στην Αττική κ.α., βρέθηκε ένα είδος εικονογραφικής γραφής, το οποίο, όπως φαίνεται, χρησιμοποίησαν οι Φοίνικες (το πιθανότερο να το γνώρισαν από τους Κρήτες αποίκους, τους Φιλισταίους), δίνοντας σε κάθε γράμμα το όνομα που έβγαινε από τη σημασία κάθε κρητικής εικονικής παράστασης των ιερογλυφικών. Έτσι το α, δηλ. άλεφ στά φοινικικά, σήμαινε την αγελάδα και το σχήμα του δήλωνε την αγελάδα

Με τήν εισαγωγή του φοινικικού Αλφαβήτου στην Ελλάδα δημιουργήθηκαν τέσσερα τοπικά αλφάβητα: το Ιωνικό, το κορινθιακό, το κρητικό και το χαλκιδικό, Τό χαλκιδικό αλφάβητο παρέλαβαν οι άποικοι της Γραίας, πόλης της Χαλκίδας, οι οποίοι και το μετέδωσαν στους Ταμνίτες, στους Λατίνους και στους Ετρούσκους. Έτσι διαμορφώθηκε το λατινικό αλφάβητο, στο οποίο το α γράφεται με Δ . Στο βυζαντινό αλφάβητο, που ειναι εξέλιξη του λατινικού, το a συναντιέται με τη μορφή Δ.

Η μικρογράμματη γραφή, που χρησιμοποιούμε σήμερα, εμφανίστηκε για πρώτη φορά τον 9ο μ.Χ. αι. στό Βυζάντιο.

2. Ονομασία. 

Στους Εβραίους το α ονομάζεται άλεφ και στους Άραβες άλιφ. Το ελληνικό όνομα άλφα του γράμματος α, το συναντάμε γιά πρώτη φορά τον 5ο π.Χ. αι. στο έργο του Καλλία " Γραμματική τραγωδία" σε ένα απόσπασμα, που το διέσωσε ο Αθήναιος.

Επίσης ο Νεοπτόλεμσς αναφέρει τη λέξη άλφα, που περιλαμβάνεται σ ένα επίγραμμα χαραγμένο στόν τάφο του σοφιστή Θρασυμάχου, που τ' ονομά του γραφόταν με τα στοιχεία του αλφαβήτου: Τούνομα θήτα, ρω, άλφα... κ.λπ.

Η αλλαγή αυτή στην ονομασία του γράμματος , που οι αρχαίοι Ελληνες παρέλαβαν ως άλεφ, οφείλεται στο ότι στην ελληνική γλώσσα δεν υπάρχει λέξη που να τελειώνει οε φ

(οι Ελληνικές λέξεις τελειώνουν σε φωνήεν ή σε ν, ρ, σ, κ)......

Eγκ/δεια Επιστήμη & Ζωή